Yaklaşık 3 yıldır halı sektörü ile ilgileniyorum. Bu süre içerisinde perakende, toptan ve ihracat konularını sıkça araştırdım. Zaman içerisinde kendime notlar çıkardım. Bu yazı içeriğinde Dünya’da ve Türkiye’de halı sektörü ve Türkiye halı ihracatı hakkında bazı analizler sunacağım.

Dünya’da Halı Sektörü

2008 yılında dünya makine halısı ticareti yaklaşık 11,5 milyar dolar civarında. 2009 yılında küresel kriz ile bu rakam 9,5 milyar civarına düşmüş. Daha sonraki yıl ise tekrar toparlanma göstererek 11 milyar dolar düzeyine yükselmiş. Bu yıllarda dünyanın en büyük ithalatçıları ABD, Almanya, İngiltere, Kanada ve Japonya. En büyük ihracatçılar ise Belçika, Çin, Türkiye, Hindistan , Hollanda. (Kaynak) Bu veriler makine halısı için geçerli. Eğer el halısına girecek olursak Tibet, Nepal, Pakistan ve İran gibi ülkeleri de ihracatçı olarak sayabilirdik ancak ben genel olarak makine halısı alanından devam edeceğim. Türkiye o yıllarda halı ihracatında %9,8’lik pazar payı ile Çin’in ardından üçüncü sırada. Ancak o yıllar Belçika gibi halı üreten ülkelere iplik satışı da çok yüksek. Hatta halı üreticisi firmalar o yıllarda Türk iplik firmalarından ürün almak için sıraya giriyorlarmış.

Türkiye’de Halı Sektörü

Türkiye son yıllarda halı üretimi alanında büyük adımlar atmıştır. Bu hem Türkiye’nin hem de ithalatçı ülkelerin işine gelen bir durum. Çünkü hem işçilik ucuz hem iplik burada hem Avrupa ülkelerine yakın hem de navlun maliyeti düşük. Bu nedenle Belçika gibi ülkeler bizle rekabet etmek yerine, bize makine satmayı tercih etmişler. Herkes altın arıyor ise kürek satan kazanır cümlesine istinaden bu işin kaymağını Belçika alıyor. Ancak Türkiye için bu durum tabi ki iplik satmaktan daha iyi. Çünkü hem istihdam sağlıyorsunuz hem de büyük üretim ağına sahip oluyorsunuz. Burada geriye pazarlama kısmı kalıyor ancak orada da bazı problemler var. Onu da aşağıda ihracat verileri ile değineceğim.

Türkiye Halı İhracatı

Türkiye’nin halı ihracatı dolar bazında grafikte sunulmuştur. Her geçen yıl ihracatın arttığını görebiliriz. Ben 2022 yılının bu yukarı yönlü grafiği bozacağını düşünüyorum. Çünkü geçtiğimiz günlerde 2022 yılının ilk çeyrek rakamlarını inceledim. 2021 yılına kıyasla daha düşüktü. Her geçen yıl artan navlun fiyatları, bazı hammaddelerde tedarik problemi ve Rusya-Ukrayna savaşının da küresel ekonomiye etkilerini düşünürsek 2021 yılı verilerine birkaç yıl daha ulaşılamayacağını düşünüyorum.

Yukarıdaki grafik ise son 6 yıldır aylık halı ihracat rakamları. Grafikte 2020 yılının Nisan ve Mayıs ayları dikkat çekiyor. Bu tarihler Türkiye’nin Covid-19 ile tanışma tarihleri. Bu süreç iki ay gibi kısa sürede atlatılıp tekrardan ihracat rakamları yükselmiş. 2021 yılı ise halı ihracatında tavan yaptığımız bir yıl olmuş. Hemen hemen her ay bir önceki yıllara kıyasla yüksek satışlar gerçekleşmiş.

Yukarıdaki veri ise Türkiye’nin hangi ülkelere ne kadar halı ihracatı yaptığını gösteriyor. Sıralama 2021 yılında en çok ihracat yaptığımız ülkelere göre yapıldı. En sağ sütun ise 2021 yılının 2020 yılına göre yüzdelik değişimi. Almanya’ya ihracat rakamları bir önceki yıla göre yükselmiş ancak bu yükseliş Almanya’yı ilk üçte tutmaya yetmemiş. Burada Amerika’nın çok büyük farkını da görebiliyoruz. Listede Amerika’dan sonra gelen 12 ülkeye yaptığımız ihracat rakamlarını toplarsak ancak Amerika’ya yapılan ihracat rakamlarına ulaşabiliyoruz.

Listede olmayıp da dikkatimi çeken bir ülke ise Suudi Arabistan. Daha önceki yıllarda üst sıraları zorlayıp 2021 yılında %99,8 düşüş yaşamış. 2020 yılında ABD’den sonra 264.009,98’lik ihracat rakamı ile 2. sırada olan Suudi Arabistan, 2021 yılında ise 103. sırada. Biraz daha geriye gidip 2015 yılına bakarsak; ihracat yaptığımız ülkeler sıralamasında Suudi Arabistan’ı birinci ABD’yi ikinci sırada görüyoruz. Yani 2021 yılında Suudi Arabistan’a halı ihracatını neredeyse sıfırlamışız. Üstelik 2021 yılı halı ihracatında yüksek rakamlara ulaşılmış bir yıldı. Bu rakamlara aynı oranda Suudi Arabistan’da eklense halı ihracatında unutulmaz bir yılı geride bırakmış olurduk.

Türk Halı Sektörü

Türk halı sektörünün merkezi Gaziantep. Listeye baktığımızda Gaziantep’in halı ihracatını tek başına göğüslediğini görebiliriz. Aklınıza gelen herhangi bir halı markasını araştırın. Merkezi ve üretim yeri muhakkak Gaziantep’de çıkacaktır.

Yazının başlangıcından itibaren Türk halı sektöründen ve ihracat rakamlarından bahsettim. Buraya kadar gelen kısım genel olarak olumlu. Ancak günümüz dünyasında sadece üretmek yetmiyor. Yukarıdaki görselde ihracatı yapılan ürünlerin metre karesini ve fiyatlarını görebilirsiniz. Birim başına metre kare fiyatına baktığımızda ise ortalama 5,2 dolar.

Yaklaşık 3 yıldır amazon, otto, wayfair, etsy, walmart ve ebay gibi meşhur e-ticaret sitelerinden halıları araştırıyorum. Hatta ücretli 3.parti yazılımlar ile bir satıcının ürününü nereden tedarik ettiğini dahi inceliyorum. Tedarik zincirine baktığımızda ürünlerin genel olarak üretim yeri Gaziantep. Yani bu e-ticaret sitelerinden tüm dünyaya satışlar yapan büyük firmalar hemen hemen birçok ürününü bizden alıyor. Üstelik ortalama metre karesini 5,2 dolara. Türkiye’de halı satışı yapan bir firma olsanız bu fiyattan büyük ihtimal siz alamazsınız. Çünkü üretici firmalar ihracatın sunduğu bazı avantajlar yararlanıyor. İç pazara sattığında KDV iadesi gibi avantajlardan yararlanamayacağı için dışarıya içeriden daha uygun fiyata satıyor.

Halıda Pazarlama ve Markalaşma

Türkiye’de halı sektörü olarak başarısız olduğumuz kısım ise; pazarlama ve markalaşma. Bizden metre karesi 5,2 dolara alınan ürün çok çok daha yüksek rakamlara başkaları tarafından dünyaya pazarlanıyor. Üstelik insanlar marka olarak bizi değil yine o firmaları tanıyor. Pazarlama ve markalaşma elbette basit değil ve bunu deneyip başarısız olan Türk firmaları da var. Ancak bir işte başarısız olunması her zaman işin yanlış olduğunu göstermez. Belki de iş doğruydu ancak yöntem yanlıştı. Çünkü bu işlem bol araştırma ve tecrübeli bir ekip ister. SWOT analizleri yapılması gerekir. Tüm maliyetlerin çıkarılması gerekir.

Örneğin yurtdışında depolama kur farkı yüzünden büyük maliyet. Birçok e-ticaret uzmanı bunu Amazon’un depoları (FBA) ile çözeceğini düşünüyor. Ancak bu imkansız. Birincisi FBA tüm ürünleri kabul etmez. İkincisi halılarda hem hacim büyük hem de varyasyon çok. Yani kendi deponuz olmadan işiniz çok zor.

Eğer sadece birkaç ürün ile deneyeyim derseniz zaten başarısız olmanız kaçınılmaz. Çünkü e-ticaret sitelerinde üst sıralara çıkmanız için sisteme yüklediğiniz ürün sayısı da önemli. Ayrıca insanlar henüz sizin ürünlerinizi tanımıyor. Lansman yapıp ürünlerinize trafik çekmelisiniz, satış ve yorum almasınız. Bunu da ilk başlarda ürünlerinizi çok uygun fiyatlara satarak ve reklam yaparak sağlayabiliyorsunuz. Yani birkaç ürün ile küçük girip denemek başarısız olmanıza sebep olacaktır.

Varsayalım işler istediğiniz gibi gitti ve güzel satışlar gerçekleştirdiniz. Hatta bazı ürünleriniz Amazon’da best seller oldu. Yine sizi bekleyen bazı problemler var. Beklediğinizden fazla sipariş aldınız ve ürünleri tedarik edememeye başladınız. Artık emek verip best seller yaptığınız ürüne el sallayabilirsiniz. Yani sadece e-ticaret kısmı değil arka plandaki tedarik zincirinin de sorunsuz işlemesi gerekir. Ayrıca Çinli bir satıcı ürününüzün kopyasını yapıp sizden daha uygun fiyata bu ürünü satabilir. Bu durumda yine siz best seller ürününüzü kaybedebilirsiniz.

SONUÇ

Pazarlama ve markalaşma ile ilgili genel olarak olumsuzluklardan bahsettim. Maliyetlerin yüksek olduğu, rekabetin fazla olduğu aşikar. Ancak bunlar üretim yapan büyük firmalar için aşılamayacak problemler değil. Bu problemleri aşan ve bu alanda başarılı olan Türk firmalarının da olduğunu biliyorum. Bildiğim kadarı ile Amazon’da vendor satıcı teklifi almışlardı. Vendor satıcı Amazon’a tedarik sağlayan satıcı anlamına gelmektedir. Amazon tedarik zincirini sağlam gördüğü firmalara bu teklifi sunabilmektedir.

Halı sektörü, üretim aşamaları ve pazarlama konusunda akademik çalışmalarda mevcuttur. Google akademik sayfasından bu çalışmalara ulaşabilirsiniz.

Türkiye’de halı sektörü ve ihracat verileri hakkında bilgiler sundum. İlerleyen yıllarda yazılım alanına daha çok yönelecek olsam da halı sektörünü takip etmeye devam edeceğim. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.

Yazı içeriğinde kullanılan veriler Türkiye İhracatçılar Meclisi sitesinden alınmıştır.